Τι θα γίνει αν Ευρώπη
και Αμερική συγκλίνουν σε οικονομικές πολιτικές που θα μας δώσουν ό,τι
χειρότερο και στις δύο περιπτώσεις;
Ο λόγος περί τη δημοσιονομική
λιτότητα που εφαρμόζεται στην Ευρώπη σε συνδυασμό με τη μείωση του
μεριδίου της εργασίας στο συνολικό εθνικό εισόδημα που βλέπουμε στην
Αμερική. Αντιλαμβανόμαστε πού μπορεί να πάμε;
Μέχρι στιγμής οι ΗΠΑ
έχουν αποφύγει τις πολιτικές λιτότητας και δημοσιονομικών περικοπών που
οδήγησαν τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης στην ύφεση. Γι’ αυτό και η
ανάπτυξη στην Αμερική αναμένεται φέτος να βρεθεί στο 2,4% ενώ οι θέσεις
εργασίας θα συνεχίσουν να αυξάνονται – αν και για τον ίδιο τον κόσμο των
ανέργων αυξάνονται πολύ - πολύ αργά...
Αλλά μέσα στους
επόμενους 6 μήνες μπορεί κάλλιστα να δούμε...
Ένα κύμα λιτότητας να σαρώνει
και την Αμερική. Η διακομματική Υπηρεσία Προϋπολογισμού του Κογκρέσου
προειδοποίησε την περασμένη εβδομάδα ότι σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα
της συμφωνίας για την αύξηση του ‘κατωφλίου χρέους’ που έκαναν τον
περασμένο Αύγουστο Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι, στις αρχές του 2013
θα εκπνεύσουν οι φοροαπαλλαγές της κυβέρνησης Μπους και αυτό συνεπάγεται
αυτομάτως την εφαρμογή σε ισχύ δημοσιονομικών περικοπών ύψους 100 δις
ευρώ που με τη σειρά του σημαίνει ότι οι ΗΠΑ ενδέχεται να περάσουν σε
ύφεση μέσα στο πρώτο μισό του 2013. Και ναι μεν μπορεί το συγκεκριμένο
μέτρο να έχει σα στόχο του τη μείωση του συνολικού δημόσιου χρέους, όμως
η ύφεση θα αυξήσει το χρέος ως αναλογία του ΑΕΠ – καθιστώντας μια κακή
κατάσταση ακόμα χειρότερη. Αυτή είναι η παγίδα της λιτότητας στην οποία
βουλιάζει ήδη η Ευρώπη.
Εν τω μεταξύ οι
πραγματικές αμοιβές της εργασίας στις ΗΠΑ εξακολουθούν να μειώνονται.
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του ΔΝΤ για τις προοπτικές της
παγκόσμιας οικονομίας που δόθηκε στη δημοσιότητα την περασμένη βδομάδα,
στην 3ετία που ακολούθησε το ναδίρ της ύφεσης του 2009, το συνολικό
εθνικό εισόδημα έχει ανακάμψει στην πλειοψηφία των ευρωπαϊκών κρατών και
στις ΗΠΑ. Πλην όμως το μερίδιο της εργασίας στο εθνικό εισόδημα
μειώθηκε δραστικά στις ΗΠΑ ενώ αυξήθηκε στην Ευρώπη σαν σύνολο.
Η τάση αυτή καθίσταται
ακόμα πιο εντυπωσιακή αν ξεκινήσουμε τις μετρήσεις από την αρχή της
ύφεσης. Παλαιότερα, όταν η οικονομική δραστηριότητα υποχωρούσε, τα κέρδη
μειώνονταν ταχύτερα από τους μισθούς επειδή οι εταιρείες δεν ήθελαν να
απολύσουν εργαζόμενους και δεν μπορούσαν να μειώσουν εύκολα τους
μισθούς, λόγω των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και των πιέσεων των
συνδικάτων. Αυτό ισχύει ακόμα στην Ευρώπη εξαιτίας των ισχυρότερων
συνδικάτων και του ρυθμιστικού πλαισίου που διέπει την εργασία. Αλλά δεν
ισχύει πια στις ΗΠΑ. Από την αρχή της ύφεσης, το 2008, το μερίδιο του
συνολικού αμερικανικού εθνικού εισοδήματος που αφορά τα εταιρικά κέρδη
έχει πλέον αυξηθεί ενώ το μερίδιο που πάει στην εργασία έχει μειωθεί. Η
κερδοφορία των αμερικανικών εταιρειών βρίσκεται σήμερα σε ιστορικά υψηλά
45 ετών.
Οι Αμερικανοί
εργαζόμενοι αποδέχτηκαν πιο χαμηλούς μισθούς είτε για να διατηρήσουν την
παλαιά τους θέση εργασίας είτε για να βρουν νέα. Την ίδια στιγμή οι
αμερικανικές εταιρείες, επιδιώκοντας να αυξήσουν τα κέρδη τους,
μετέφεραν επιθετικά κομμάτια των δραστηριοτήτων τους στο εξωτερικό,
αντικατέστησαν εργαζόμενους πλήρους απασχόλησης με προσωρινά
απασχολούμενους ή άλλες κατηγορίες εργαζόμενων στη βάση διαφόρων τύπων
συμβάσεων και αντικατέστησαν εργαζόμενους με κομπιούτερ και λογισμικό.
Και κάτι ακόμη: το
μερίδιο της εργασίας στο συνολικό εθνικό εισόδημα περιλαμβάνει επίσης
τους μισθούς των μάνατζερ και των άλλων επαγγελματιών, αλλά και το μη
μισθολογικό εισόδημα των μάνατζερ, διευθύνοντων συμβούλων και μεγάλων
τραπεζικών στελεχών υψηλής κινητικότητας που στην ουσία τους αφορούν
κεφαλαιακά κέρδη και αποζημιώσεις σε δικαιώματα και μετοχές. Κι από τη
στιγμή που η ψαλίδα ανάμεσα τα δυσθεώρητα πακέτα αμοιβών αυτών των
επαγγελματιών και των υπολοίπων Αμερικανών όλο και διευρύνεται,
αντιλαμβανόμαστε γιατί παρά την επιστροφή της οικονομίας στην ανάπτυξη
και την ανάκαμψη στην αγορά απασχόλησης, ο μέσος μισθός, προσαρμοσμένος
με βάση τον πληθωρισμό, κινείται στις ΗΠΑ όλο και πιο πτωτικά.
Οι τάσεις αυτές είναι
ακόμα πιο αξιοσημείωτες αν σκεφτούμε ότι το μερίδιο του εθνικού
εισοδήματος που πήγαινε στην εργασία ήταν ως επί το πλείστον πολύ
υψηλότερο στις ΗΠΑ απ' ό,τι στην Ευρώπη, καθώς οι Αμερικανοί έπρεπε να
αγοράζουν πράγματα που η πλειοψηφία των Ευρωπαίων είχε δωρεάν –
πρωτίστως την πανεπιστημιακή εκπαίδευση και την ιατροφαρμακευτική
περίθαλψη. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, πριν 10 χρόνια το 64% του αμερικανικού
εθνικού εισοδήματος πήγαινε στην εργασία έναντι του 56% της Ευρώπης.
Σήμερα όμως τα δύο μερίδια, Ευρώπης και Αμερικής, που πάνε στην εργασία
συγκλίνουν – το 58% πάει στην εργασία στην Αμερική και το 57% στην
Ευρώπη. Οι δε πολιτικές ισορροπίες στην Ευρώπη φαίνεται ότι οδηγούν τους
σχεδιαστές πολιτικής προς την ίδια κατεύθυνση.
Τι εννοούμε; Η
Γερμανίδα καγκελάριος Αγγέλα Μέρκελ αποφάσισε επιτέλους να αρχίσει να
μιλάει για την ανάγκη στήριξης της ανάπτυξης. Υπό τις συνδυασμένες
πολιτικές πιέσεις των διαφόρων ευρωπαϊκών ηγεσιών, η Μέρκελ δείχνει να
έχει αποδεχτεί την ανάγκη να προστεθούν στο νέο δημοσιονομικό σύμφωνο
περί ισχυρής δημοσιονομικής πειθαρχίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέτρα
στήριξης της ανάπτυξης. Αλλά η Γερμανίδα καγκελάριος και οι συντηρητικοί
σύμμαχοι της δεν έχουν εγκαταλείψει στο ελάχιστο την οικονομία της
λιτότητας. Όταν μιλούν για ανάπτυξη, δεν εννοούν τη λήψη δημοσιονομικών
μέτρων τόνωσης της ανάπτυξης μέσω της αύξησης των κρατικών δαπανών – και
ενδεχομένως των ελλειμμάτων – γιατί, όπως λένε, αυτό θα επιδεινώσει τα
προβλήματα χρέους της Ευρώπης. Αντ’ αυτών, θέλουν να τονώσουν την
ανάπτυξη με τις λεγόμενες ‘διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις’ – και με αυτό
εννοούν ότι θα διευκολύνουν τις επιχειρήσεις να κάνουν προσλήψεις και
απολύσεις, να μεταφέρουν δραστηριότητες εκτός προκειμένου να εκτελούνται
από φτηνότερους συμβασιούχους εργαζόμενους και εν γένει να είναι
λιγότερο περιορισμένες από τα ρυθμιστικά πλαίσια. Αυτό είναι βεβαίως το
αμερικανικό μοντέλο – που αυξάνει διαρκώς την εταιρική κερδοφορία τη
στιγμή που μειώνει τους μισθούς.
Αν η Ευρώπη κινηθεί
προς περαιτέρω διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που δημιουργούν μια αγορά
απασχόλησης ανάλογη με της Αμερικής και η Αμερική ασπαστεί τις αρχές της
λιτότητας, πόσο μάλλον την ώρα που η πλειοψηφία των αμερικανικών
επιχειρήσεων συνεχίζουν να συρρικνώνουν τα μισθολόγια τους, θα έχουμε
παρόμοιες επιπτώσεις και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Οι πραγματικοί
μισθοί θα μειωθούν, θα υπάρχει λιγότερη οικονομική ασφάλεια και οι
δημόσιες υπηρεσίες θα συρρικνωθούν. Αλλά αυτό δεν είναι ούτε οικονομικά
ούτε πολιτικά βιώσιμο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου